نیاز نیکان به کار نیک

امام جواد علیه السلام

أهْلُ اَلْمَعْرُوفِ إِلَى اِصْطِنَاعِهِ أَحْوَجُ مِنْ أَهْلِ اَلْحَاجَةِ إِلَیْهِ؛ لِأَنَّ لَهُمْ أَجْرَهُ وَ فَخْرَهُ وَ ذِکْرَهُ، فَمَهْمَا اِصْطَنَعَ اَلرَّجُلُ مِنْ مَعْرُوفٍ فَإِنَّمَا یَبْدَأُ فِیهِ بِنَفْسِهِ، فَلاَ یَطْلُبَنَّ شُکْرَ مَا صَنَعَ إِلَى نَفْسِهِ مِنْ غَیْرِهِ

 ?? نیکوکاران به نیکى کردن نیازمندترند تا کسانى که به آن نیازمندند؛ زیرا پاداش و افتخار و نیک نامیش از آنِ آنهاست. بنا بر این، آدمى هر خوبى که کند، نخست به خود کرده است. پس، نباید به خاطر خوبیى که به خود کرده از دیگران سپاسگزارى بخواهد. (کشف الغمة ج3 ص137)

شرح حدیث:

«معروف» در این حدیث به مفهومش نیکی و احسان است.

در روایات است که یکی از درهای بهشت «باب المعروف» نام دارد که اهل احسان و نیکوکاری از آن به بهشت وارد می شوند.

وقتی نیکی انجام می گیرد، دو نفر از آن برخوردار می شوند:

یکی نیازمندانی که مورد احسان قرار می گیرند.دیگری احسان کنندگانی که از دارایی شان به نیازمندان می بخشند و برای خود، ‌نام نیک و اجر بی حساب و پاداش اخروی ذخیره می سازند.

چه کسی به این نیکی نیازمندتر است؟ نیکوکار، یا نیازمند؟

امام در این حدیث، به نتایج دنیوی و اخروی احسان که به شخص نیکوکار بر می گردد، اشاره دارد. پس آن که به نیازمندان کمک می کند، نباید انتظار تشکّر دیگران را داشته باشد، ‌زیرا در واقع به خودش نیکی کرده است. این مضمون در آیه «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ »(اسراء، 7.) نیز آمده است؛ یعنی «اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی کرده اید».

تو نیکی کن در دجله انداز * که ایزد در بیانت دهد باز

دنیا، دنیای کنش و واکنش است؛ یعنی هم خوبیها به خود انسان برمی گردد، هم بدیها. فرصتها را از دست ندهیم.

منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی