نامه سرگشاده‌ی یک پژوهشگر افغانستانی به مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران!

به نام خدای "عدل" و "مهر"!

جناب آقای دکتر پزشکیان رئیس جمهور محترم و عدالت‌خواه جمهوری اسلامی ایران، من به‌عنوان یک پژوهشگر علوم اسلامی و انسانی ساکن ایران و به نیابت از مهاجرین افغانستانی مقیم جمهوری اسلامی با شما سخن می‌گویم. نخست بر خود لازم می‌دانم از مهمان‌نوازی‌های ملت و دولت ایران بابت پذیرایی از مهاجرین مسلمان افغانستان در طول چهار دهه‌ی گذشته، از جنابعالی به عنوان رئیس دولت تشکر کنم و مراتب سپاس و امتنان خود و مهاجرین افغانستانی ساکن ایران را بدین جهت به حضور مبارک تقدیم نمایم.

جناب آقای دکتر پزشکیان بنده شعارهای انتخاباتی شما را به‌وضوح شنیدم و تمام جلسات مناظرات شما با رقبای انتخاباتی‌تان را نگاه کردم و از آنجایی که استدلال‌های شما غالباً مبتنی بر مبنا و منطق نهج‌البلاغه بود و مدام به فرازهای از سخنان امیر بیان و ایمان و شهسوار عدالت و کرامت و حُرّیت استناد می‌کردید، سخت مشتاق شخصیت شما شدم و با پیروزی شما در انتخابات، به آینده ایران و جامعه مهاجر بیش از گذشته خوشبین گشتم؛ زیرا پیروز انتخابات را کسی یافتم که از سنت و سیره امیرالمؤمنین و از تحقق مرام و روش حکومتداری او سخن می‌گفت. به‌طور واضح به یادم دارم وقتی از تضییع حقوق انسانی و اسلامی و آسیب دیدن عدالت، کرامت و عزت اساتید، دانشجویان و زنان و دختران ایران و نیز مسائل اقوام و مذاهب صحبت می‌کردید، به این فراز تاریخی و ماندگار امام علی(ع) استناد می‌کردید که به کارگزار دولتش (مالک اشتر) فرمود: «وَلاَ تَکُونَنَّ عَلَیْهِمْ سَبُعاً ضَارِیاً تَغْتَنِمُ أَکْلَهُمْ، فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّا أَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ، وَإمّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ» مالک! مانند درنده‌ای مباش که خوردن آنها را غنیمت شماری، پس آنها دو گروه هستند؛ یا برادر دینی تو(مسلمان) و یا هم نوع تو(انسان) هستند.

این نوع استدلال و احتجاج بود که شما را پیروز میدان رقابت کرد و مردم ایران به شما رأی داد. براساس همین شعارها و باورهاست که در سفر شما به عراق، نخست وزیر این کشور با اهدای لوح معنادار و منقّش به همین کلام تاریخی امیرالمؤمنین(ع) به شما خوش آمد گفت!

جناب دکتر پزشکیان، بی‌گمان با شروع دولت شما و البته کمی زودتر و در ماه آخر دولت آقای رئیسی و ایام انتقال قدرت، سیاست افغان‌هراسی ضد مهاجرین افغانستانی ساکن ایران در فضای مجازی و حقیقی ایران تشدید شد که امروزه به اوج خود رسیده است. مع‌الأسف این نوع سیاستِ مغایر با تعالیم اسلام و حقوق انسانی و اسلامیِ شناخته شده در فرهنگ اسلام و عرف بین‌الملل، از طریق رسانه‌های دولتی و غیردولتی و تعدادی از مدیران ارشد نظام و حتی وزرا و سرداران راه‌یافته به دولت و فرماندهان نیروهای انتظامی تبلیغ و ترویج می‌شود؛ به‌گونه‌ی که ملت ایران را در برابر مهاجرین افغانستانی قرار داده است و این طرح، مخاطرات و پیامدهای بدی برای نظام اسلامی/شیعی و دولت عدالت‌خواه شما در عرصه‌ی داخلی و بین‌المللی دارد و شعار عدالت‌خواهی، کرامت انسانی و حقوق بشری دولت شما و نظام اسلامی را به‌پرسش می‌گیرد. به‌همین جهت، چند نکته را به استحضار جنابعالی و دیگر مسئولین نظام می‌رسانم!

1- تعدادی زیادی از مهاجرین بیش از 40 ساله که ساکن ایران هستند و در همین مدت در کنار مردم شریف ایران زندگی کرده، سرنوشت مشترک داشته و در غم و شادی ملت ایران شریک بوده است. از حضور در جنگ تحمیلی ضد ایران در جنگ عراق علیه ایران در دهه 60 تا فتنه داعش در عراق و سوریه که سه هزار شهید افغانستانی در جنگ ایران و عراق و بنابر آمار برخی رسانه‌ها در ایران، حدود 12 هزار شهید و جانباز در جنگ با داعش در سوریه، گواه روشن این مدعی است. شیعیان هزاره هزینه‌ی سنگین حضور در جنگ با داعش در سوریه را نه تنها در ایران، که در افغانستان نیز هم‌اکنون پرداخت می‌کنند. انفجار چندین مدرسه و مرکز آموزشی، مسجد و حسینیه در مناطق شیعه‌نشین افغانستان و از دست دادن تعدادی زیادی از نوجوانان و جوانان دانش‌آموز و دانشجو و جمع کثیری از نمازگزاران مساجد و حسینه‌ها به‌خاطر حضور افغانستانی‌های شیعه در جنگ با داعش در سوریه با مدیریت ایران بود. در همین هفته هم 14 شهید و چند مجروح توسط داعش در افغانستان (ولایت دایکندی) داشتیم که آشکارا به جرم تشیع و استقبال از بستگان‌شان که در مراسم اربعین حسینی در کربلا شرکت کرده بودند تیرباران شدند. در حالیکه جمهوری اسلامی به عنوان عامل اصلی جنگ با داعش تا این میزان تلفات انسانیِ غیرنظامی نداشته است. به‌علاوه، همین مردم در صحنه‌های حیاتی و سیاسی مهم ایران مثل 22 بهمن، روز قدس و راه‌پیمایی اربعین و امثال آن دوشادوش ملت ایران حضور داشته و با نظام همراهی کرده‌اند. پس چگونه و با چه منطق و توجیهی دینی و انسانی وزیر کشور و تعدادی از مدیران ارشد نظام اسلامی آنها را همواره "اتباع بیگانه" می‌خوانند؟ براستی شما که با منطق و مرام علی آشنا هستید آیا می‌توان مسلمانان و شیعیان علی را بیگانه خواند؟ پس به وزرا و کارگزاران دولت خود توصیه نمائید که دو واژه «بیگانه» و «طرد» را در مورد مهاجران به کار نبرند که زیبنده‌ی نظام اسلامی و شیعی نیست. واژه بیگانه در ادبیات اسلامی معمولاً به فرد غیرمسلمان اطلاق می‌شود نه مسلمان؛ زیرا قرآن، مؤمنان و مسلمانان را برادر هم خوانده است: «انما المؤمنون اخوه» اگر مؤمنان برادر هم هستند، پس بیگانه نیستند. لازم دیدم به این نکته هم اشاره کنم که همین مردم که نیروهای «مدافع حرم» در سوریه را به جمهوری اسلامی داد و در کنار نظام ایستاد تا «حرم» و «اسد» آسیب نبینند، امروزه خود ورودشان به حرم در ایران «شاهچراغ» ممنوع شده است و نمی‌توانند به زیارت حرم بروند. برای این تحریم و ممنوعیت که در دولت آقای رئیسی اتفاق افتاد هم فکری بکنید تا دوستداران و مدافعان حرم بتوانند به حرم مشرّف شوند.

2- نمی‌گویم که ساماندهی اتباع غیرمجاز را نداشته باشید و نباید آنها را به کشورشان برگردانید؛ چرا که «صلاح مملکت خویش خسروان داند» و حتماً شما مسئولیت دارید تا این کار را بکنید، اما تقاضای ما این است که در این طرح، عزت، کرامت و حقوق انسانی‌ آنها را دست‌کم بسان کشورها و دولت‌های غربی و غیرمسلمان رعایت کنید و جُرم و فساد چند مجرم و مفسد را به پای کل جامعه‌ی مهاجر ننویسید که این توجیه شرعی و عرفی ندارد. بی‌مدرکی ممکن است جرم باشد و موجب اخراج فرد بی‌مدرک از کشور شود، اما قطعاً نه مطابق قانون شرع و نه براساس قوانین موضوعه عرفی و بین‌المللیِ حقوق پناهندگان و مهاجران، نباید به آنها اهانت صورت گیرد و تحقیر شوند. داستان سیدمهدی نوجوان پانزده ساله افغانستانی که مانند جرج فلوید آمریکایی در تهران مورد تحقیر نیروی انتظامی قرار گرفت اقدام بسیار زشت بود که عواطف بسیاری را جریحه‌دار کرد و این نوع برخوردها زیبنده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی نیست.

طبیعی است هر ملت و کشوری، مجرم، قاتل و سارق دارد و جامعه مهاجر هم از این امر مستثنی نیست، اما معقول نیست، جرم مجرم را هم‌تباران او که مرتکب جرم نشده‌اند تحمل نمایند. همچنین شما بهتر از ما می‌دانید که هر ملت و دولتی که عزّت، کرامت و حقوق انسانی انسان‌های بی‌پناه و آسیب‌پذیر را نادیده بگیرد و آنها را تحقیر کند و بر آنها ستم روا دارد، یقیناً خود دچار چنین سرنوشتی خواهد شد و این سنت الهی است. به تعبیر مولانای بلخ:
دست بر بالای دست است ای فتی
در فن و در زور تا ذات خدا

متأسفانه شرایط امروز ایران برای مهاجرین افغانستانی به‌گونه‌ی شده که نه تنها عامه‌ی مهاجران، بلکه خواص و نخبگان این جامعه که سالیان متمادی در ایران تحصیل کرده و خدمت می‌کنند نیز تحقیر می‌شوند و آزار می‌بینند!

3- ما انتظار زیاد و فراقانون از جمهوری اسلامی نداریم، انتظار داریم دولت شما مثل کشورهای همسایه خود، ترکیه، کویت، امارات، اردن، قطر و... با جامعه‌ی مهاجر و غیرایرانی‌های ساکن در ایران رفتار نماید. ایران مدعی تمدن کهن و فرهنگ اسلامی است و نظام خود را جمهوری اسلامی می‌داند؛ بنابراین اطلاعیه‌های منتشرشده عدم فروش نان به اتباع در برخی از شهرها، قطع یکباره سیمکارت و مسدودکردن کارت بانکی اتباع، یک نوع تحریم ارتباطی و غذایی است که نه‌تنها با سیاست‌های نظام اسلامی منافات دارد که با کرامت و حقوق ذاتی انسان‌ها هم سازگاری ندارد. کشورهای مذکور که غالباً مدعی نظام اسلامی هم نیستند و بعضاً از سکولاربودن نظام‌شان سخن می‌گویند هم با خارجی‌ها یا مهاجران این‌گونه رفتار نمی‌کنند. یا مثل کشورهای اروپایی، آمریکا و استرالیا با مهاجران رفتار کنید و ببینید آنها چگونه با مهاجران مسلمان و ایرانیان ساکن این کشورها رفتار می‌کنند. دولت آمریکا که دشمن دیرینه جمهوری اسلامی است چگونه با ایرانیان مقیم آمریکا رفتار می‌کند، از دولت ایران انتظار داریم همین نوع رفتار را با مهاجران افغانستانی داشته باشد و برخوردهای انسانی-اسلامی را به ملت سفارش کنید که آنها هم رعایت کنند: «الناس علی دین ملوکهم».

4- قطعاً شما و بیشتر کارگزاران نظام و مدیران ارشد دولتی به‌خوبی می‌دانید که افغانستانی‌های ساکن ایران سربار دولت و مردم ایران نیستند. تا آنجایی که من اطلاع دارم، شاق‌ترین مشاغل و سخت‌ترین کارهای تولیدی و خدماتی را این‌ها انجام می‌دهند. سنگ‌بری‌ها، کوره‌های آجرپزی، کشیدن کانال‌های آب و فاضلاب ‌شهری، کانال‌های مخابرات و گاز، ساختمان‌سازی، مرغ‌داری‌ها، گاوداری‌ها، محصولات کشاورزی و باغداری، میوه و تره‌بار، بافندگی و رسیندگی، پاکبانی خیابان‌ها و فضای سبز پارک‌ها، تنها بخشی از کارها و مشاغل افغانستانی‌ها در ایران است. بیشتر اقلام اساسی خوراکی که به قیمت ارزان به دست مصرف کننده ایرانی می‌رسد، توسط همین کارگران جامعه مهاجر تولید می‌‌شود. از دیگر بخش‌های تولیدی مثل کیف‌های مدرسه و زنانه، مبل، پوشاک مردانه و زنانه (کت‌وشلوار، پالتو و مانتوی زنانه و فرم‌های مدرسه) که توسط اتباع تولید می‌شوند و بازار کسب و کار را رونق می‌دهند صرف نظر می‌کنم!

5- آخرین نکته اینکه؛ از جنابعالی به عنوان رئیس دولت وفاق ملی انتظار داریم تلاش کنید تا نهادهای دولتی و وزارت‌خانه‌ها در مورد مهاجران افغانستانی از یک سیاست و رویه‌ی واحد پیروی نمایند. امروز انسان مسلمان افغانستانی طعمه‌ی است در دست وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی و هرکدام او را پول می‌بیند و تلاش می‌کند که به هر شکل و روشی جیب او را خالی کند. راستی جناب رئیس در کدام کشور سراغ دارید که بلیط قطار بین شهری برای مسافران ساکن آن کشور با دو نرخ فروخته شود! آیا خبر دارید که مدتی است مهاجران افغانستانی ساکن ایران بلیط قطار تهران-مشهد یا شهرهای دیگر را با پرداخت هزینه‌ی بیشتر می‌خرند؟ در کدام کشور بهای بلیط قطار یا هواپیما برای مهاجران دو برابر است؟ جناب آقای دکتر پزشکیان عزیز مواردی را که متذکر شدم، اجمالی از مشکلات جامعه مهاجر در ایران است و تفصیل آن 70 من کاغذ می‌شود و مجال واسع می‌طلبد. در آخر یادآور می‌شوم که به عنوان یک پژوهشگر افغانستانی به شما ارادت دارم؛ ورنه، این زحمت را به‌خود و به جنابتان نمی‌دادم تا این نامه را بنویسم. محمدحنیف طاهری، 24/6/403 قم.