امام محمد بن علی (ع) معروف به جواد الائمه(ع)، تقی و جواد و مکنی به ابوجعفر ثانی در دهم رجب دیده به جهان گشود. نام پدرش امام علی بن موسی الرضا (ع) امام هشتم شیعیان و مادرش خیزران است. امام محمد تقی (ع) پس از شهادت پدرش امام رضا (ع) در سال 203 قمری، مقام بلند امامت را در هشت‏ سالگی بر عهده گرفت و آن را به راستی و درستی هدایت کرد و به مقصد عالی رساند. مأمون عباسی (هفتمین خلیفه سلسله عباسیان) پس از شهادت امام رضا(ع) از امام جواد (ع) دلجویی کرد و دخترش ام الفضل را به عقد وی درآورد.

درس هایی از امام جواد علیه السلام

انسان اجتماعی آفریده شده است و برای زندگی در جامعه و نیز برآوردن نیازهای خود، باید دوستان و همراهانی داشته باشد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند:

«برادران و دوستان راستین به دست آر، تا در پناهشان زندگی کنی که آنان در آسایش زیورند و در هنگام سختی، ساز و برگ [و یاور]». اخلاق پسندیده موجب می شود انسان، دوستان مناسب و پایداری بیابد. امام جواد علیه السلام در این باره می فرمود: «دوست را با سه ویژگی به دست می آورند: انصاف در معاشرت، هم دردی[با دیگران] در خوشی و ناخوشی، و داشتن قلبی پاک و سالم [از گناهان]

گزینش دوست، فراروی همه مردم، به ویژه نوجوانان و جوانان است. حال اگر رفاقت، با آزمودن دوست همراه باشد و به ایمان، اخلاق نیکو و وفاداری او یقین شود، دوستی پایدار می ماند؛ چنان که امام علی علیه السلام فرمود: «هر که پس از نیک آزمودن، برادری و دوستی برگیرد، ارتباطش پایدار می ماند و دوستی اش استوار می شود». پس اگر در این کار سستی شود، زیان دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت. امام جواد علیه السلام در این باره می فرمود: هر کس پیش از آزمودن کسی به او اطمینان کند، خود را در معرض هلاکت و عاقبت رنج آلود قرار داده است.

دوستان ناباب، آینده انسان را در زندگی و اشتغال به خطر می اندازند. رفاقت با آنان، هم موجب می شود انسان اخلاق ناپسندشان را بگیرد و هم خود آنها در دوستی خیانت می کنند و از پشت به دوست خود خنجر می زنند. امام جواد علیه السلام در این باره می فرمود: از دوستی با شخص شرور بپرهیز که چون شمشیرِ برهنه است؛ منظره اش نیکو و اثر زخمش نازیباست.

انسان ها در روابط اجتماعی خود از اخلاق و رفتار نیک یا بد همکاران و دوستان خود تأثیر بسیار می گیرند. امام جواد علیه السلام در این باره می فرماید: «خوی بد در همراهی با بیخردان، و نیکویی اخلاق در همنشینی با خردمندان است»

حدیثی از امام جواد علیه السلام را نقل می کنیم که فرمود: «ثلاث خصالٍ تجتلب بهنّ المحبّه؛الانصاف فی المعاشره و المواساه فی الشدّة و الانطواع و الرّجوع علی قلبٍ سلیمٍ؛[2] با سه چیز می توان محبت دیگران را جلب نمود: انصاف داشتن در برخوردها، همدردی با دیگران در سختی ها و راحتی ها و داشتن قلب سلیم.» امید است که این حدیث و سایر احادیث نورانی آن حضرت مشعل های فروزانی باشد در دهکده ظلمانی جهان امروز و چراغ هایی در کوره راه های دشوار زندگی.

چنان که انسان اجتماعی آفریده شده است، برای زندگی در جامعه و نیز برآوردن نیازهای خود، باید دوستان و همراهانی داشته باشد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «برادران و دوستان راستین به دست آر، تا در پناهشان زندگی کنی که آنان در آسایش زیورند و در هنگام سختی، ساز و برگ [و یاور]». اخلاق پسندیده موجب می شود انسان، دوستان مناسب و پایداری بیابد. امام جواد علیه السلام در این باره می فرموده است:«ثلاث خصالٍ تجتلب بهنّ المحبّه؛الانصاف فی المعاشره و المواساه فی الشدّه و الانطواع و الرّجوع علی قلبٍ سلیمٍ؛با سه چیز می توان محبت دیگران را جلب نمود: انصاف داشتن در برخوردها، همدردی با دیگران در سختی ها و راحتی ها و داشتن قلب سلیم.»

( کشف الغمّه فی معرفه الائمه، علی بن عیسی اربلی، ج 2، ص 349?)

آری! انتخاب دوست برای همه مردم مهم می نماید، ولی داشتن دوست مناسب جهت رشد نوجوانان و جوانان از اهمیت والایی برخوردار است. حال اگر رفاقت، با آزمودن دوست همراه باشد و به ایمان، اخلاق نیکو و وفاداری او یقین شود، دوستی پایدار می ماند؛ چنان که امام علی علیه السلام فرمود: امیرالمومنین، علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) می‌فرمایند:

الطُّمَانینَهُ الی کُلِّ احَدٍ قَبلَ الاِختِبارِ مِن قُصورِ العَقلِ.اعتماد به هر کسی پیش از آزمودن، نشانه کم‌خردی است. (غررالحکم، حدیث 1980 )

امام جواد علیه السلام در این باره می فرموده است: «مَنِ انقادَ إلَی الطُمَأنینَةِ قَبلَ الخُبرَةِ فَقَد عَرَّضَ نَفسَهُ لِلهَلَکةِ، ولِلعاقِبَةِ المُتعِبَةِ؛هر کس پیش از آزمودن کسی به او اطمینان کند، خود را در معرض هلاکت و عاقبت رنج آلود قرار داده است. (، بحار الأنوار : 71 / 340 / 13 )

دوستان ناباب، آینده انسان را در زندگی و اشتغال به خطر می اندازند. رفاقت با آنان، هم موجب می شود انسان اخلاق ناپسندشان را بگیرد و هم خود آنها در دوستی خیانت می کنند و از پشت به دوست خود خنجر می زنند. امام جواد علیه السلام در این باره می فرمود: از دوستی با شخص شرور بپرهیز که چون شمشیرِ برهنه است؛ منظره اش نیکو و اثر زخمش نازیباست.

انسان ها در روابط اجتماعی خود از اخلاق و رفتار نیک یا بد همکاران و دوستان خود تأثیر بسیار می گیرند. امام جواد علیه السلام در این باره می فرماید: مام جواد علیه السلام فرمودند:

فَسادُ الأخلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاء، وَ صَلاحُ الأخلاقِ بِمُنافَسَةِ العُقَلاء؛ خوی بد در همراهی با بیخردان، و نیکویی اخلاق در همنشینی با خردمندان است. (کشف الغمّه، ج2، ‌ص349)